|
Yann-Ber TILLENON
Yann-Ber TILLENON
Inscrit depuis: 26.12.2006
Interventions: 182
|
KIS-332
(GC da GE - 24 03 85)
E chiotoù Skol-Veur Roazhon (Rann ar C’heltieg, anat !) e lenner : "Bretagne = l’Éverest de la névrose"... Peadra da brederiañ.
(GE da TAM - 25 03 85)
En ur metou kefredel ordinal e vez peurliesañ a-walc’h diskouez disolded un dezenn evit ma kollfe he difennerion. Padusted ar mennozioù droch a anavezomp er metou breizhek a brou, mar bije ezhomm c’hoazh, n’eo ket gant an damant d’ar wirionez e vez lusket an dud, hogen gant fiñvennoù teñval, e-maez diraez an dezevout. Poan gollet enta klask o c’hendrec’hiñ dre ar poellata. D’o c’hompren e ranker, plijet pe get, mont dre batromoù-displegañ bredelfennadel.
Pezh a gavan dezverkus e tezennoù paotred an etrevroadeleg n’eo ket ez erbedfent amprestañ gerioù etrevroadel, na zoken ez intentfent an amprestañ-se evel ur pleustr distag diouzh un tres hollek da ziorren ar yezh (pezh a zo evel just ur fazi hentennel bras), met e fell dezho sturyezhañ hep diorren ar yezh. Eus diorreerion ar yezh e reont d’ar muiañ saverion c’herioù, kalficherion ha n’eus koulz lavarout netra da dennañ eus o labour. Ne anavezont a-benn ar fin d’ar brezhoneg nemet div vammenn a zo ″lavar pemdeziek an dud" hag an amprestoù etrevroadel : produerion an "etrefoedeleg", na petra ‘ta.
Pa geñverier an treug skolveurel o deus graet lod eus an etrefoedelegerion ha fillidigezh kefredel ar brezhoneg evel m’en arveront e ranker souezhañ ouzh an dislank. Penaos avat displegañ an dislank-se ? Komz a "angerzh dallus" ne spir ket nemeur. Sklaeriusoc’h eo, a gredan, ar vredoniezh freudek.
Houmañ, 0 tioueliañ ar bri lakaet war "lavar pemdeziek an dud", a lak a-wel evit gwir un argizañ etrezek an darempredoù kezivik, an distro d’ur vammyezh wengelek (gwengelek dre berzh an digeñver splann etre he meurdez en eriunelloù hag he zruegezh er werc’helezh).
Diouzh an tu all, ar skornadur eus barregezhioù-diorren ar yezh e gounid un alouberezh gant ar gerioù etrevroadel zo un erzerc’had ken fraezh all eus an argerzh termenet evel hevelebiñ ouzh an argader. Hep mar o devez Breizhiz buhezet donedigezh ar bed arnevez evel un argaderezh, hag un ersav ret eo bet eus o ferzh en em hevelebiñ ouzh ar argader. Dehentadurioù liesseurt zo bet ganto. Dre an treug berrañ, ar gwerc’helaat eeun, e teujont da "C’hallaoued evel ar re all" en ur ober ur remziad pe zaou. Evit un niver anezho ne voe ket klok ar gwerc’helaat : Gallaoued evit ur gwel, e c’houlerc’hent en eriunelloù, o tec’hmegañ ur Vreizh koulz broad ha Frañs, ur brezhoneg koulz yezh hag ar yezhoù broadel. Er gennad-mañ e voe ivez meur a dreug. En hil kentradet gant Vallée, e labourad da goazhañ an dislank etre an dec’hmegadoù hag ar beziadoù, e krouad ur yezh nevez, ken diforc’h diouzh "lavar pemdeziek an dud’ – eviti da vezañ kenorin gantañ – ha ma oa diouzh ar yezhoù broadel – eviti da vezañ a stuz kefredel ganto ; yezh a zifourkas d’he zro er werc’helezh dre liammañ he zonkad ouzh ur c’hrouiñ kefredel, arzel ha speredel a lakae ar yezherion e darempred gwerc’hel ha n’eo ket mui eriunellel gant ar bed. Aes eo kompren an dic’hallus ez eo, diwar ma vezer gludet en argizañ d’ar c’hezivik, ankrouusañ savlec’h a oufed da ijinañ, degemer ur yezh a ziskouezer evel krouet, hep diazez kevredigezhel, hep kantreizh er yezhoù all; kantaezet ne c’hell ken bezañ nemet evel un dianzav a’r vamm (ar mammoù a Vreizh-Izel) hag un dismeg d’an tad (ar galleg hag e barezed ar "yezhoù bras" ma c’houlenn uvel ar brezhoneg bezañ degemeret en o zouez). Gwarzh ar stourmerion rak kaozioù a vanje diintent da dud o farrez zo par d’o min divarc’het pa glevont n’eus ket kevatal gallek d’ur ger brezhonek arnevez.
Dav eo lavarout e oa bihan chañsoù an hil valleat da zifourkañ er werc’helezh ; ha koulskoude e teuas Gwalarn, nebeutoc’h diazezet war ar parlantoù hag ar plegennoù kempred eget ma ’z ae da ziazez d’ur yezh ha d’ur bed nevez. Ken diasur all eo berzh ar yezh arnevez, ha hi harpet ouzh Gwalarn hag he barr-krouiñ da nerzh kevredadel nemetañ.
Asurat tra eo avat tonkad al luskadoù o tifenn "lavar pemdeziek an dud". Pa ’z eo ankrouus ar parlantoù, dre fealded e chomont ankrouus. Pa emañ ar parlantoù beuzet gant ar galleg, dre fealded atav e tigoront bras o dor da vorad an amprestoù. O afer goude holl. Met dav eo diskuliañ ar gaou ez eo tremen ar parlantoù d’ur wir yezh (pe, a-gemparzh, ar gwalarneg da lavar pemdeziek an dud" , hag an taol sigoterezh ez eo goulenn staelad kevredigezhel ha dezvad amaezhiadurel evit ur c’helan yezh dindan e adlivad etrevroadel. L’Éverest de la névrose ? Grafitier chiotoù Rann ar C’heltieg oa daoulagad lemm en e benn !
(Sl. KIS–269 – Evezhiadennoù a-zivout Jedoniezh Yvon Gak, La–08 112hh & 116h pergen. KIS–297 – Yezh ha Pazenn ar melezour, La–08 185hh. KIS–301 – Dialectes et langues, La–08 193hh. KIS–302 – Trois cas de figure de la néologie, La–08 196hh. KIS–306 – Diwan hag an etrevroadeleg, La–08 209hh. KIS–310, La–08 225 1 6hh. Sl. ivez G. ETIENNE, Lettre à Denise Le Dantec, Poésie Bretagne 6. 3hh.).
(GE da DLD – 15 04 85)
[...] un modèle explicatif de certaines conduites bretonnes. L’irruption moderne dans le monde traditionnel a trouvé en Bretagne, en plus de l’écart des mœurs, celui de la langue. Les Bretons y ont répondu de deux façons conjuguées : le repli sur la vie familiale, l’assimilation, tirant profit de deux processus décrits par Freud comme régression vers les relations archaïques et identification à l’agresseur. La composition de ces deux mécanismes n’est pas obligatoirement pathologique : la plupart des Bretons ont su s’en tirer, gagnant par l’un un approfondissement affectif et par l’autre une prise originale sur le réel. En tout cas, ils avaient là l’occasion d’accéder à la place vraie de l’homme : dans le rapport d’étranger, en exil, en même temps que de plein cœur avec l’être. Mais il y a aussi des formes abortives, des dérapages pernicieux. Je crois que tout se passe au cours de la régression vers les relations archaïques; celle-ci, qui est un processus normal de défense (c’est le mythe d’Antée), peut se pervertir en se compliquant d’une fixation. Antée s’enracine et toute sa force reflue vers la terre avide. Ainsi ces Bretons dont toute l’affectivité gravite autour d’une Bretagne syncrétique, ciment mythique englobant ici un parler villageois, là des croyances religieuses, là encore tels particularismes. Ces objets sacrés, vus d’un regard étranger, sont tout à fait insignifiants, vestiges déshabités et pourtant hantés par ces prêtres païens. Ce serait simple folie douce s’ils ne prétendaient organiser socialement et politiquement leur culte. Et c’est là qu’entre en jeu, et perversement, l’identification à l’agresseur. Au lieu de trouver, grâce à celle-ci, une prise neuve sur le réel et d’ouvrir de nouvelles terres poiétiquement, ils gonflent leur Bretagne fantasmatique et exigent pour elle tous les droits d’un pays réel. S’ils réclament l’indépendance politique c’est seulement pour couvrir leurs gîtes archaïques d’une organisation d’État moderne qu’ils imaginent comme devant en être le rempart (sur ce point, les partis bretons ont une structure typique : l’UDB par exemple affichait publiquement un socialisme moderne – tiersmondiste et radical – mais en fait tenait tout son ressort d’une violente passion bretonne couvant au cœur de ses militants, se traduisant par un discours privé brûlant de pulsion archaïque, tactiquement gardé en réserve). Le "Breton à l’école" est une autre escroquerie. Ce qui est présenté comme devant constituer un bilinguisme avec le français est l’ensemble des résidus de parlers locaux (les vrais terminal speakers sont nés avant la première Guerre mondiale) [(GE – 11 03 86) Il était intéressant récemment d’entendre le linguiste Claude Hagège sur France-Culture rectifier le discours revendicatif de Diwan en signalant que le breton en cause "n’est pas une langue, mais un ensemble de dialectes", et qu’il ne pouvait être question de "bilinguisme", mais de "diglossie".] – le breton moderne qui, seul, pourrait être une langue véhiculaire est objet de répulsion, comme déni de la mère car il ignore les dialectes, et défi au père car il a largué les amarres de la langue qui tira les Bretons hors de leur Moyen âge, le français.
Autre fait significatif : alors que ses cours à l’École des Hautes Études réunissent étudiants et spécialistes du monde entier, le Professeur Fleuriot, celtiste et historien de notoriété internationale, attire cette année à la Section de Celtique de l’Université de Rennes... un seul auditeur.
(GE da GC – 29 03 85)
Ar meizadur a glaskan dezgeriañ abaoe pell eo hemañ : ar werc’helezh ned eo ket ar bed diflach hor bez gantañ darempredoù naturel (kalvezel ha gouezoniezhel, en ur ger : soliadel), hogen an nid, eleze ar galloud fiziet ennomp da azneveziñ dremm ar bed. [...] Gouestlañ a reomp kalz eus hon labour d’ar brezhoneg, ya, al labour-se avat ned eo ket aznevezus d’ar brezhoneg hepken; mar bez aznevezus da zremm ar bed, en em gavo aznevezet ar brezhoneg war ar marc’had. An doare nemetañ eo da reiñ digor d’ar brezhoneg er werc’helezh. "Stourmerion ar yezh" a lak a dorn war an hael hag a sell war o c’hiz, etrezek ur ouenn gelt, ur vroad vrezhon, un impalaeriezh pe me ’oar, pe a sell war-dreñv ivez ha heuliet int gant ar bobl pe c’hoazh benniget gant ideologourion ar mare – hag an di.soc’h eo pezh a anavezomp : gaonac’hded yezhel ha kefredel, freuz bredel. Evel a lavarez, ur pikol studienn a ve da sevel. Ken pouezus eo e yezh d’un den ha reizhiad e dalmerennoù, pouezusoc’h zoken : merc’h d’an nid, ez eo d’he zro mamm d’an nid ; trawalc’h gant an damkaniezhoù soliadelour a ra eus al lavar ur benveg eztaoliñ ha kehentiñ ; afer gentañ ar yezh eo an nid. Dañjerus bras evit mab-den c’hoari gant ar yezh hep derc’hel stad eus an devoud-diazez-se.
Bep ma ’z an ez on techet d’ober an un dra eus an neuroz hag ar pec’hed orin. Ganet omp dougerion d’ur bac’hadur hon disrann diouzh ar werc’helezh; ma n’eo ket ar bac’hadur-se neuroz hepken, da nebeutañ ez eo an neuroz lodek er bac’hadur. Galvet omp da zifourkañ er werc’helezh. Hon avantur hon lak da intent war an dachenn petra eo ar bac’hadur, an dañjer d’e greñvaat c’hoazh, ar chañsoù d’e derriñ. N’eo ket e termenoù difetis un divezouriezh hiniennel, evel ma rae Tadoù mat hon bugeliezh, hogen a-dreuz da zarvoudoù fetis, unel, istorek hon c’hedvuhez. Ne vez ket a saviad neptu : adalek ma ’z eer tre en avantur (en avantur ar brezhoneg evidomp), ez eur gennet er pebeilad, pe zifourkañ er werc’helezh, eleze liammañ tonkad ar yezh ouzh aznevezerezh ar bed ha war un dro azneveziñ ar yezh, pe sankañ en ur bac’hadur neurozel kalz donoc’h ha sachañ ar yezh d’he distruj.
|
Kêrvreizh 2006-2010
